şöyle
SÖYLEM ANALİZİ [İng. Discourse Analysis]:
(Sosyoloji Sözlüğü) :
Anlamların nasıl yapılandırıldığını ortaya çıkaran analiz biçimidir. Analiz, sosyal realitenin nasıl yapılandırıldığını ortaya çıkarma, tarihsel olarak geçmiş dönemlere ilişkin söylenmiş olanları ve metne aktarılanları kültürel, politik ve sosyal bağlam içinde inceleme ve dil kullanıcıları arasındaki etkileşim biçimlerini ortaya çıkarma şeklinde gerçekleşebilir. Söylem analizi, tümevarım ve tümdengelim usullerini kullanır. Söylem analizcisi analizcisi analizinde bilgi, yorum ve tefekkürü kullanabilme kapasitesine sahip olmalıdır.
SÖYLEM [İng. Discourse]:
(Sosyoloji Sözlüğü) :
Söylem kelimesi Türkçe söylemek fiilinden türetilmiş isimdir. Söylem kelimesi İngilizceye 1050-1450 yılları orta İngilizce dönemi'nde discourse şeklinde yer almış, kökeni geç Latince döneminde discursus (konuşma) kelimesine dayanır. Kelimenin discourse olarak gidişat, akış, gidiş yönü anlamında kullanımı 14. Yüzyıla rastlar. İngilizce fiil olarak kullanımı 1559 yılındadır. Özel kullanımlarda söylem,düzenli düşünce kapasitesi,rasyonalite olarak kullanılırdı.Bilim tarihinde söylem kelimesi R. Descartes'ın (1637) "Yöntem Üzerinde Söylem" (Discourse on Method) adlı kitaında yer alır. Kitabında metod konusuna matematiksel yaklaşımlar getiren Descartes, geometrik terimlerle düşünmenin, şeylerin gerçekte nasıl davrandığını bilmek anlamına geldiğini söyler.Machiavelli "Soylemler" (Discourses, 1512) adlı eserinde özerklik ve özgürlük yanlışı olduğunu ifade ederken "Söylemler" (Prince, 1513) adlı eserinde geçen görüşleri reddetmeyecek şekilde iyi bir monarkin gerekliliği fikrini ortaya koyar. Bu eserinde söylem daha ziyade düşünme biçimi, epistemiveya rasyonalite anlamında kullanılır.Dilbilimi ve farklı disiplinlerin kavrama ilişkin yaklaşımları ise Chomsky'nin dili psikolojinin alanına çekmesi, Wisttgeinstein ve Austin'in dili psikolojinin alanına çekmesi, Wittgeinstein ve Austin'in gündelik dil felsefesi zerine çalışmaları dili bilimlerin farklı disiplinleriyle incelemeye götürmüştür.1960'lı yıllarda söylem modernitenin bir eleştiris olarak insan bilimlerinin dili kullanan insanı inceleme konusu yapmasıyla kullanılır olmuştur. Bu haliyle söylem düşüncelerin etkileşimiyle ortaya çıkan, kendi işleyiş kuralları ve özerk formları olan bir sosyal eylemdir. Söylem bu noktada dilin dilbilgisi kurallarından ve konuşmanın gerçek özelliklerinden ayrılır. M. Faucault'ya göre söylem, tek başına ortaya çıkmayan, bir diğeriyle ilişki halinde ortaya çıkan kurumsal olarak özel bir dil kullanımına bağlıdır. Etkileşimde bulunan ve eyleme dönüşen kurumsal yapıların, yazılı metinlerin ve çeşitli pedogajik formların dil pratikleri olarak ortaya çıkar. Disiplinler ve /veya bilimlerin kendileri söylem oluşumlarıdır (discursive formations). Bu onların dilbilim ve metin oluşumları olduklarını söyleminin ötesinde birşeydir. (Foucault, M., 1973)
SÖYLEM
(İsimler Sözlüğü) :
Erkek ismi.Konuşan bireyin kullandığı dil
ederken şöyle bir yol izlemelidir
(Rüya Tabirleri Sözlüğü) :
Mesela bir atın eşek olduğunu görmek makam ve mevki kaybına, solucanın kuş olup uçtuğunu görmek meşakkatten kurtulmaya... delalet eder, gibi.
SÖZ / SÖZ SÖYLEMEK
(Rüya Tabirleri Sözlüğü) :
Gerek canlı, gerekse cansız her varlığın konuşması hak ve doğru ise makbul, değilse makbul değildir. Küçük çocuğun konuşması, ne şekilde konuştu ise, söylediği suzün hak ve doğru olduğuna; rüyayı görenin hayırlı biri olmasına, garip bir şeye tanıklık etmmeye ya da mahzurlu bir iş yapmaya; Cansız nesnelerin söz söylemesi nasihat, barış ve kıssadan hisse çıkarmaya, Hayvanların konuşması anlayışa, dostların sohbetine kulak vermeye, ibadet ehli ile kaynaşmaya, İnsanın diğer organlarının konuşması çoluk çocuktan gelecek sıkıntıya ve günah işliyor olmaya, Ağacın konuşması yücelik ve saygınlığa, Bir kimsenin tiyatro yahut sinema oyuncularının ağzı ili, onları taklit ederek konuşması cin çağırmaya, şerre ve fitne çıkarmaya, Düşmanın konuşması ayrılığın son bulmasına, Değişik dilleri konuşan birini görmek büyük bir mülke nail olmaya, Kuşun konuşması mal ve mülke, ilim ve irfana ermeye, Hayvanlardan birinin 'Ben bir rüga gördüm' demesi, müjde ve sevince, Katı söz sevgililer arasında nefret ve ayrılığa delaleteder. Gaibden gelen/duyulan ses ve söz, muhtevası hayırsa makbul, değilse makbul değildir. (Ayrıca Bakınız; Ses, Dinlemek, Konuşmak.)