EREK

Results for "EREK"

Philosophical Dictionary

Erekbilim.

 (Philosophical Dictionary) :
(Os. Mebhas-i gayât, Fr. Teleologie). Ereklilik kuramı, konusu erekçilik olan bilim... Şeylerin neden meydana geldiğini nedensellik yasasıyle açıklayan maddeci onlayışa karşı, şeylerin ne maksat için meydana getirildiklerini ileri süren ruhçu anlayışın ortaya attığı ereksellik, evrende böylesine bir erek güdebilecek üstün bir gücün varlığı inancından doğar. nedensellik bir deney ve gözlem sonucu, ereksellikse bir inanç sonucudur. Çağdaş bilimin -özellikle Darwin kuramı-tanıtladığı ereksellikse objektif ve bilimsel nedenlere dayananbir erekselliktir. Ruhçuluğun bir inan öğretisi olarak ileri sürdüğü erekselliği, çağdaş bilim çevreye uyma yoluyle yaşamaya çalışma yasası olarak tanımlamaktadır. Her iki anlayış arasındaki ayrılık büyüktür: Dinsel ereksellik öznel (sübjektif), bilimsel ereksellik nesneldir (objektif). Dinsel ereksellik Tanrılık planın sonucudur, bilimsel ereksellik maddesel nedenselliğin sonucudur. Bilimsel ereksellikte , hayvanlardaki ve bitkilerdeki değişiklikler nedenine dayanır. Ortam değişikliğine uyma zorunluğu, ayıklanmayla (tabii ıstıfa) gerçekleşir ve soyaçekimle kuşaktan kuşağa geçerek organizmaların yapısında erekselleşir. Bu ereksellik önceden çizilmiş bir plan değil, yaşama zorunluğunun gerçekleştirdiği bir yetenektir. Bilimsel ereksellik, dış çelişme ve çatışmaların sonucu olan bir oluşma gereğidir. bkz. Erekçilik.
 Philosophical Dictionary

Erekçilik.

 (Philosophical Dictionary) :
(Os. Gaiyye, Fr. Finalisme, Al. Finalismus, İng. Finalism, İt. Finalismo). Ruhçuluğun, maddeci nedensellik yasasına karşı ileri sürdüğü ereksel neden öğretisi... Erekçi öğretilere göre bir fenomenin hangi şeyden meydana geldiği önemli değil, ne maksatla meydana geldiği önemlidir. Bir şeyi meydana getiren neden (sebep) değil, erektir (gaye). Öyleyse evrende böylesine bir erek güdebilecek üstün bir güç (Tanrı) var demektir. Bu yüzden idealist ve dinci öğretilerin tümü erekçidirler. Ereksel neden (cause finale), önceden düzenlenmiş Tanrısal bir plandır. bkz. Erek, Erekbilim, Ereksel Neden, Aristoculuk, Öncel Düzen.
 Philosophical Dictionary

Ereksel Neden.

 (Philosophical Dictionary) :
(Os. Sebeb-i gaı, Fr. Cause finale). Erekbilimin ve erekçiliğin konusu olan, nesnelerin var olma maksadı... Ruhçu öğretilere göre ereksel neden, önceden düzenlenmiş Tanrısal bir plandır.
 Philosophical Dictionary

Gerekircilik.

 (Philosophical Dictionary) :
(Os. İcabiyye, Fr. Determinisme, Al. Determenismus, İng. Determinism, İt. Determinismo). Nesne ve olgular arasındaki zorunlu bağlantıyı dilegetiren bilimsel görüş... Gerekircilik (determinizm), nesnel ve evrensel nedenselliğe dayınır. "Evrenin şimdiki durumu daha önceki durumunun sonucu ve daha sonraki durumunun nedenidir". Güneşin yarın sabah da doğması gerekir, bunun böyle olması gerektiğinden kuşkulanmıyoruz, çünkü her olayın bir nedeni bulunduğunu ve aynı koşullarda aynı nedenlerin aynı sonucları doğuracağını, eşanlamda nesnel ve evrensel nedenselliği biliyoruz. Olaylar arasında bu zorunlu nedensel bağlantı olmasaydı, insansal bilim gerçekleşemezdi. Gerekircilik, tarihsel süreçte, yazgıcılıkla aynılaştırılmış, idealistçe yorullanmış ve mekanik olarak anlaşılmıştır. Terim olarak Latince ölçmek ve sınır çizmek anlamlarına gelen determino sözcüğünd8en türetilmiş, XIX. yüzyılın sonlarına doğru kullanılmıştır... İnsanlar, ilk günlerinden beri, doğada bir düzen bulunduğunu sezmişlerdi. Gük, yıldızların yürüyüşü, güneşin doğup batışı, mevsimler hep bu düzeni belirtiyorlardı.Bu düzen, önceleri her ne kadar üstün bir güce bağlanıp yazgıcılığı (kadercilir, fatalizm) yakıştırılmışsa da kısa bir süre sonra egemenliğine kavuşmuştur. Nitekim antik çağ yunanlıları, Tanrıdışı bir yazgıcılık anlayışı içinde, tanrılarını bile bu düzene bağlamak gereğini duymuşlardır. Yunan tarjedyalarının dediği gibi "tanrılar bilen alın yazılarından kurtlamazlar". Whithead, bu Yunanlı yazgıcıları çağdaş gerekirciliğin babaları saymaktadır. İngiliz bilgini Isaac Newton'un mekaniğine dayanan mekanik bir gerekircilik anlayışı, özellikle XVIII. ve XIX. yüzyıllarda bilim alanında tek geçerli anlayıştı. Bu anlayış, gerekirciliği bir neden-sonuç dizisine indirgiyordu. Mekanik gerekirciliğe göre her sonuç bir nedenin ürünüydü, o sonuç da nedenleşerek yeni bir sonuç doğuruyor ve bu, bilardo toplarının birbirlerine çarpıp yön değiştirmeleri gibi, böylece sürüp gidiyordu. Alman düşünürü Hegel, çağdaş bilim de tanitladığı gibi, ub anlayışın yanlışlığını meydana çıkarmıştır. Gerçekte nesneler ve olaylar birbirleriyle karşılıklı etki (enteraksiyon) halindedirler. Bu karşılıklı etki bağıntısı, mekanik gerekircilik anlayışının ileri sürdüğü neden-sonuç bağıntısından çok daha geniş kapsamlı ve neden -sonuç bağıntısını da içeren bir bağıntıdır. Hegel'in idealist çözümüne dayanarak eyişimsel özdekçiliğin açık seçik ortaya koyduğu nesneler ve olaylar arasındaki bu nedensellik ilişkisi, bilimsel gerekirciliğin temelidir. Her nesne ve olgunun bir nedeni bulunduğunu anlamak demek, her nesne ve olgunun karşılıklı etkide bulunduğu başka bir nesne ve olguyla bağımlılığı bulunduğunu anlamak demektir. Nesneler ve olgular arasındaki bu bağımlılık, sayısız ilişkilerle çeşitlenir. Nesne ve olguların iç ilişkileri zorunlu, dış ilikileriyse rastlantısal (tesâdüfî)) dır. Mekanik anlayış, bu zorunluğu kabul edip rastlantıyı yadsımakla gerekirciliği kör bir yazgıcılık (kadercilik) anlayışına indirgemiştir. Eytişimsel özdekçilik, zorunlukla rastlantı arasındaki bu diyalektik bağımlılığı ve her dışsal rastlantının altında bir içsel zorunluk yattığını açık seçik meydana koymakla bilimisel gerekirciliği gerçek anlamına kavuşturmuştur. Benzer bir yanılıgı, gerekirciliğin idealistçe yorumunda görülür. İdealistler, metafizik yöntem gereği zorunlukla özgürlüğü yok edeceğini ileri sürürler ve yadgerekirciliği (endeterminizm) yeğlerler. eytişimsel özdekçilik, zorunlukla özgürlüğün diyalektik bağımlılığını da açıklayarak bu yanılgının da temelsizliğini göstermiştir. İnsansal özgürlük, doğal zorunluğu tanıyıp denetimi altına almaktır. Bilimlerin, bilimsel gerekircilikle, gerçekleştirdikleri de budur. bkz. Nedensellik, Mekanikçi Gerekircilik, Zorunluk, Özgürlük, Rastlantı, Karşılıklı Etki, Yadgerekircilik, Eytişimsel Özdekçilik, eytişim, Yazgıcılık.
 Philosophical Dictionary

Gerekmezcilik.

 (Philosophical Dictionary) :
bkz. Yadgerekircilik.
Keyword Searches Turkish - French Dict. ılık (132795k) Turkish - Germany Dict. çüş (90191k) Turkish - French Dict. açık (71939k) Turkish - Turkish Dict. İNDÎ (60419k) Turkish - French Dict. ırmak (53276k) Turkish - French Dict. çatı (52048k) Turkish - Turkish Dict. HÂDİS (51282k) Kurdish - Turkish Dict. naşî (50229k) Turkish - French Dict. balık (50007k) Turkish - Germany Dict. hasır (46052k) Kurdish - Turkish Dict. rêsî (42924k) Turkish - Germany Dict. ılım (42713k)