gerçek
Göreli Gerçek.
(Philosophical Dictionary) :
Null
Nesnel Gerçek.
(Philosophical Dictionary) :
(Os. Âfâkî hakikat, Fr. Realite objective). İnsan bilincinden ve bilgisinden bağımsız gerçek... Gerçeğin niteliği nesnel olmaktır. Nesnel gerçek, insansal bilgi sürecinde insandan bağımsız olarak varolan ve insanın belli koşullada dilediği gibi değiştiremeyeceği vedilediği gibi yorumlayamayacaı gerçektir. Nesnel gerçek, nesnenin kendisidir. bkz. Gerçek, Nesne.
Objektif Gerçek.
(Philosophical Dictionary) :
bkz. Nesnel Gerçek.
Öznel Gerçek.
(Philosophical Dictionary) :
(Os. Enfüsî vâkıa, Fr. Realite subjective). Düşüncede var olan gerçek... Gerçeğin ana niteliği nesnel olmaktır. Buna rağmen tinselciler (idealizm) gerçeği öznel sayarlar. Örneğin İngiliz piskoposu Berkeley (1687-1753) kırmızı bir kumaşın gerçekte var olmadığını, ancak gözümüzde var olduğunu savunur. Berkeley'e göre dışy dünyada hiç bir şey yoktur, bütün olup bitenler bilincimizde olup bitmektedir. Berkeley, nesnelerin varlıklarıyle niteliklerini birbirine karıştırmakta ve varlıklarını tartışacağı yerde niteliklerini tartışmaktadır. Düşüncede, bu anlamda, bir gerçeğin bulumadığını ve gerçeklerin dış ve nesnel dünyada var olduklarını tanıtlayacak en yetkin ölçüt, pratiğin sağladığı ölçüttür. Günlük yaşamda tinselciler özdekçidirler. Çünkü bir sokakta karşıya geçerken otobüsün altında ezilmemek için gereken dikkati titizlikle gösterirler. Demek ki pratikte tindelcilere göre nesnel bir otobüsle öznel bir otobüs arasında hiç bir başkalık yoktur. Tartışırken otobüsün gerçekte var olmayıp sadece düşüncede var olduğunu savunan tinselciler, pratikte otobüsün gerçekten var olduğuna emindirler. bkz. Öznelcilik, Öznel Düşüncecilik, Özdeksizcilik, Tekbencilik, Gerçek, Nesnel Gerçek.
Saltık Gerçek.
(Philosophical Dictionary) :
(Os. Mutlak vakıa, Fr. Realite absolue). Evrenin özdeksel bütünlüğü... Saltık gerçek kavramının tanımındaki metafizik ve diyalektik anlam ayrılığı, saltık'ın tanımındaki metafizik ve diyalektik anlam ayrılığına uygun düşer. Metafizik düşünce alanında temel saltık gerçek yaratıcı tanrıdır, evrendeki her şey bu yaratıcının yaratığıdır ve bundan ötürü de saltıktır, değişmez ve yaratıldığı gibi kalır. Şu ya da bu biçimde dilegetirilen bütün idealist saltıkçılığın altında bu anlam yatar. Metafizik düşünce, temel saltık gerçeğin değişmezlik niteliğini bütün kavramlara, nesnelere ve olaylara yaymıştır. İdealist felsefede gerçek, saltık'la anlamdaştır ve herhangi bir nesnenin hiç değişmeyen ve asla ldeğişmeyecek olan kendinde varlık'ını dilegetirir. Bu yüzden kimi idealist öğretilere saltık gerçek, tıpkı tanrının varlığı gibi, bilinemez sayılmıştır. Diyalektik özdekçilikte saltık gerçek, evrenin özdeksel bütünlüğüdür. Bu bütünlüğe ilişkin parçalar olan tüm nesneler, değişir ilişkin yanlarının içinde bu değişmez saltık yanlarını da taşırlar. Örneğin özdek sonsuz ve sınırsız devimi içinde sonsuz ve sanırsızca değişir, bu onun ilişkin ve geçici yanıdır. Ama bütün bu değişik deyim biçimleri içinde hep özdek olarak kalır, bu da onun saltık ve değişmez yanıdır. bkz. Gerçek, Saltık, İlişkincilik, İlişkin, Saltık Hakikat.