ÇARPAN
MEVDUAT ÇARPANI
(Dictionary of Economics) :
Çek kullanarak ya da havale yollayarak ve takas mekanizmasından yararlanarak yapılan ödemelerin, toplam mevduatta meydana getireceği artışı belirten katsayı.a) Ödemelerin hiç banknot kullanmaksızın, kaydi para ile yapıldığı ve memvduatın bekletilmeksizin plasmanlara bağlandığı bir durumda, başlangıçta yatırılan mevduat artışının yol açacağı zincirleme banka işlemleri sonunda elde edilecek nihai mevduat miktarı aşğıdaki formüle göre hesaplanır.M = 1/r.DFormülde: D=Başlangıçtaki mevduat artışır= Bankaların mevduata karşılık tuttukları ankes oranıM= Zincirleme banka işlemleri sonunda elde edilecek mevduat miktarı.Formülde 1/r mevduat çarpanıdır.b) Ödemelerin kısmen çek ve takasla yapıldığı, mevduatın (kasa ihtiyatı ayrılarak) bekletilmeksizin kredi olarak dağıtıldığı bir sistemde, başlangıç mevduat artışının yol açtığı zincirleme işlemler sonunda elde edilecek nihai mevduat miktarı:M= 1/r+r.Dformülüne göre bulunur.Bu formülde r nakitle yapılan ödeme oranını, 1/r+r ise mevduat çarpanını gösterir. (Ayrıca bk. Kredi Çarpanı, Kredi Enflasyonu, Bankacılıkta Kliring, Kaydi Para, Walter Bagehot)
YATIRIM ÇARPANI
(Dictionary of Economics) :
Yatırlardaki artışın milli gelir seviyesinde oluşturduğu değişimi gösteren oran. Yatırım harcamalardan meydana gelen bir artış, ilk andan itibaren etrafına derece derece yapılan bir harcama ve gelir akımı oluşturur. Önce, yatırım artışı kadar bir gelir artışı meydana gelir. Çünkü, yatırımlarda bir artış meydana gelemesi demek, artan yatırımları gerçekleştirecek mal ve hizmetlerin satın alınması demektir. Bu mal ve hizmetler satanların gelirleri de yatırım harcamalarındaki artış kadar yükselecektir. İlk dönemde gelir elde edenler, o toplum için belirli tasarruf ve tüketim fonksiyonlarına göre, bu gelirin belli bir kısmını harcayıp, geri kalanını tasarruf edeceklerdir. Yapılan harcamalar, ikinci dönemde mal ve hizmetlerini satanların gelirlerini oluşturacaktır. Onlar da, yine aynı tasarruf ve tüketim fonksiyonlarına tabi olarak, belirli oranda tasarruf edip geri kalanını harcayacaklardır. Böylece her aşamada, bir önceki aşamanın harcamaları gelir olarak ellerine geçmiş olanlar, bu miktardan belirli oranda tasarruf edip, belirli oranda tüketim harcamaları yapacaklardır. Sonuçta yatırımlarda meydana gelen bir artış kendisinden daha fazla gelir artışına neden olacaktır.
HIZLANDIRAN-ÇARPAN MODELI
(Dictionary of Economics) :
Hızlandıran ilkesi ile çarpan arasındaki ilişkiyi gösteren modeldir. Bu modele göre, yatırımlarda meydana gelen değişme, çarpan tarafından geliri, o da hızlandıran ilkesiyle yatırımları arttırır. Bu artış geliri de arttırır ve bu süreç bu şekilde devam eder.
İHRACAT ÇARPANI
(Dictionary of Economics) :
İhracatın milli gelirde sağladığı artışın, ihracat gelirindeki artışa olan oranıdır. Bu çarpanın büyüklüğü, ülkede gerçekleşen ithalata ve ihracattan gelir elde edenlerin yaptıkları tasarruflara göre değişir.
DIŞ TİCARET ÇARPANI
(Dictionary of Economics) :
Marjinal tasarruf eğilimi ile marjinal ithalat eğilimleri toplamlarının tersine eşit olan bir orandır. Dış ticaret çoğaltanı diye de adlandırılır. İşleme ma,ekanizması yatırım çoğaltanı ile aynıdır.