İncil
Kamutincilik.
(Philosophical Dictionary) :
(Os. Ruhuyye-i külliyye, Fr. Panpsychisme, Al. Panpychismus, İng. Panpsychism, İt. Pampsichismo). Her maddenin ruhsal bir özü bulunduğunu ileri süren öğretilerin genel adı... Metafizik öğretilerdir. Onlara göre evren, tinsel bir yapıdır ve maddesellik dış görünüşten başka bir şey değildir... Kant'ın, görünen şeyle (fenomen) kendiliğinden şey (numen) ayrımı kamutinciliği destekler... Hegel öğretisi, kamutinci bir öğretidir. İlkel canlıcılık'tan türeyen bu idealist anlayış, günümüz idealizminde de sürdürülmektedir. bkz. Canlıcılık, Canlı Özdekçilik, Yeni Gerçekçilik, Kişilikçcilik.
Lenincilik.
(Philosophical Dictionary) :
(Fr. Leninisme). Yeni koşullara göre geliştirilmiş ve uygulanmış Marksçılık... Markçılık öğretisi günümüzde Marksizm-Leninizm adıyle anılmaktadır. Bunun nedeni, Rus düşünürü Vladimir İliç Lenin'in (1870-1924) Marksbilimi, Marx'ın bsıraktığı yerden ele almış ve geliştirmiş olmasıdır. Marksçı diyalektiğin sürekli olarak gelişen ve yeni koşulara göre yeni doğrultular alan bir yöntem olduğunu, bilerek ya da bilmeyerek, yadsıyanlar Leninciliği Marksçılıktan ayırırlar. Karl Marx, mantık, metodoloji, diyalektik üstüne tasarladığı yapıtları yazmaya vakit bulamadığı gibi, büyük yapıtı Kapital'i de bitiremeden ölmüştür. İşte Lenin, Marksist düşüncenin bu eksiğini, büyük bir Marksist olarak, tamamlamıştır. Bundan başka, Marksist düşünce özü gereği gelişimseldir; Lenin onu, her kuramcı ve eylemci Marksist gibi, çağıyle sınırlı olarak geliştirmiştir. Lenincilik, devrimci ve uygusal Marksçılık demektir. Lenin, Marksçılığı sadece pratik yönünden ele alarak metafiziğe düşen ve "artık felsefe diye bir şey kalmadığını" ileri süren Marksistlere karşı felsefî Marksçılığın geliştiricisi olduğu gibi, Marksçılığı sadece kuramsal yönünden ele alarak metafiziğe düşen, "Marx büyük bir düşünürdür, eylemsel alana el atmakla yanılgıya düşmüştür" diyen Marksistlere karşı eylemsel Marksçılığın geliştiricisi olmuştur. Marksçı düşünce, Lenin'le, hem Ortodoks gericilikten, hem de gözden geçirici sapmalardan (reformizm ve revizyonizmden) kurtulmuştur. bkz. Marksçılık.
Sekincilik.
(Philosophical Dictionary) :
(Os. Sekinetçilik, Fr. Quietisme, Al. Quietismus, İng. Quietism, İt. Quietismo). Her türlü eylemden el çekerek tanrılık düşünceyle sükûna kavuşmayı yağleyen öğretilerin genel adı... Sekincilik öğretisi, antik çağ Yunan düşüncesinin stoacı kolundan gelmeketdir. Stocalıra göre, duygulanımlar irademize bağlıdırlar, irademiz vücudumuzu eğitebilir ve duygulanımlarımıza kesin olarak egemen olabilir. Nitekim stoacı köle Epiktetos (50-130), bacağını kıran efendisine, yüzünü bile buruşturmadan, Bu kadar oynarsan kırarsın dememiş miydim? diye mırıldanmıştır. Stoacılara göre bilgelik, nesnelere karşı, onların açık seçik bilgisini edinmekle beraber, kayıtsız davranmayı gerektirir. Doğal bir varlık, örneğin bir kaya parçası, gibi sükûn ve kayıtsızlık, doğaya uygun davranmanın gereğidir. Epektetos şöyle demektedir: Bilge odur ki kimseyi kötülemez, kimseyi övmez, kimseden yakınmaz, kimseyi suçlamaz. O, bütün isteklerini kökünden söküp atmıştır... Stoacılığın bu öğretisi, Hıristiyanlık yoluyle birçok düşünceleri etkileyerek Batı gizemciliğini doğurmuştur. Gizemcilik, içsel bir bağlantıyla tanrıyla, birleşerek sükûna erişmeyi amaçlar... Sekincilik, özel olarak, Fransız düşünürleri Molinos'yla (1627-1696) Guyon'un (1648-1717) öğretilerinin adıdır. Bu öğretiye göre tanrıyla sevgi yoluyle birleşmek insanı sükûna kavuşturur ve her türlü dinsel yükümlerden de kurtarır... İslâm gizemciliği de sekincilik anlayışı içindedir. İslâm gizemciliğinin şu formülleri bu gerçeği açıkça belirtirler: Rüsum ve kuyudu ref, tarik-i tevhidin esasıdır. bkz. Hıristiyanlık, Gizemcilik, Stoacılık.
Stalincilik.
(Philosophical Dictionary) :
bkz. Sürekli Devrim Kuramı.
Toplumiçincilik.
(Philosophical Dictionary) :
(Os. Lilcem'iyye, Fr. Sociocentrisme). İnsanın kendi toplumunu evrenin merkezi sayması... Toplumiçincilik (sosyosantrizm), insaniçinciliğin (antroposantrizm) topluma taşırılmasından meydana gelen ruhsal bir yanılmadır. İnsaniçincilikte nasıl tüm nesnelerin insan için olduğu kuruntusu gerçeklik kazanıyorsa, toplumiçincilte de tüm evrenin insanın bağlı olduğu toplum için var bulunduğu kuruntusu gerçeklik kazanır. bkz. İnsaniçincilik.