Bilinç.
Bilinç.
(Philosophical Dictionary) :
(Os. Şuur, Fr. Conscience, Al. Bewusstsein, İng. Consciousness, İt. Conscienza). Bilme yetisi... Metafizik ve idealist öğretiler bilinci özdeksiz bir güç olarak tanımlamışlar ve Alman düşünürü Hegel'de olduğu gibi onu insan varlığının büsbütün dışına çekerek evrenselleştirmişlerdir. Oysa biimsel araştırmalar, bilincin canlı özdeğin fonksiyonu olduğunu ortaya koymuş bulunmaktadır. Bilinç, insan beyninin özel bir fonksiyonudur ve insanlaşma eylemini gerçekleştirmiştir. İlk insan bilinçli değildir. İnsanın hayvansal ya da doğasal yanıyle bilinçsel yanı, diyalektik bir bağıntıyle karşılık,ı birbirini oluşturarak gelişmiştir. İnsanlaşma, hayvanın eylemde bulunmasıyle başlamıştır. Örneğin insan doğadan bir balta üretmiş, bu üretimiyle kendisinde de kulübeyi yapabilecek insanı üretmiştir. Baltalı insan, böylesine diyalektik bir oluşma sonunda, atomlu insana kadar gelmiştir ve elbette çok daha ötelere gidecektir. Bilinç, canlı özdeğin ürünü olduğu halde, özdek "bilincin dışında bulunan ve ona bğlı olmayan bir şey" olarak tanımlandığından, bilinçle özdeği ayrılaştırmak kadar aynılaştırmak da yanlış sonuçlar verir. Vülger özdekdekçiler bu yanlışlığa düşmüşler ve bilinci özdekle aynılaştırmışlardır. Onlara göre "karaciğerin safra salması gibi beyin de bilinç salar". Bu, tümüyle yanlış bir özdekçilik anlayışıdır. Bilinç, beynin salgısı değil, özel bir fonksiyonudur ve kendi dışındaki nesnel olaylar diyalektiğinin beyinde yansımasıyle oluşur. Bilinç süreci, beynin salgısı olmadığı kadar, özdeksel süreçten bağımsız bir süreç de değildir. Diyalektik özdekçilik, bilinçle özdeği ne ayrılaştırır, ne de aynılaştırır. Bilinçle özdek arasında ayrılık olduğu kadar bağlılık da vardır, bilinç özdekle bağıntılıdır. Diyalektik özdekçilik, evrenin özdeksel birliğini (monizm) savunan bir öğretidir. Çeşitli biçimleriyle idealist öğretilerse evrenin birbirinden bağımsız ruh ve özdek ikiliğini (düalizm) savunmuşlardır. Felsefe tarihinin bu ana tartışması dört kolda uçlaşmıştır: Özdeği bilincin ürünü sayanlar (örneğin Hegel), özdekle bilinci aynı şey sayanlar (vülger özdekçiler), özdekle bilinci ayrı şeyler sayanlar (örneğin Descartes), özdekle bilinci ne ayrı ne de aynı şey sayanlar (diyalektik ve bilimsel özdekçiler). Özet olarak bilinç, nesnel gerçekliği insanda yansıtan bir işlev ve insanın kendi öznel varlığıyle birlikte çevresindeki nesnel varlığı kavramasını sağlayan ansal süreçlerinin bütünüdür. bkz. Us, Anlak, Anlık.