kavram

"kavram" Kelimesi için arama sonuçları

Fəlsəfə Sözlüğü

Genel kavramlar.

 (Fəlsəfə Sözlüğü) :
(Os. Küllier, Fr. Cancepts universels). bütün varlıkları kapsayan kavramlar... Mantıksal tanımlamalarda kullanılan beş genel kavarama, beş geneller (Os. Külliyâtı hamse, Fr.Cinq titres generaux) ya da tümeller (Os. Külliyatı zihni, Fr. Les universeaux) denir. Bu kavramlar şunlardır: Cins, tür, yarım, özelik, ilinez, bkz. Mantık, Tümel, Genel.
 Fəlsəfə Sözlüğü

İlk Kavramlar.

 (Fəlsəfə Sözlüğü) :
(Os. Malumat-ı evveliyye. Fr. Notions premieres). Başka bir kavramdan çıkarılmamış olan kavramlar... bkz. İlk Kavram.
 Fəlsəfə Sözlüğü

Kavram.

 (Fəlsəfə Sözlüğü) :
(Os. Mefhum, Fr. Concept, Al. Begriff, İng. Conception, İt. Concetto). Nesnel gerçekliğin, sözcüklere anlam katan, yansısı... Kavram, duyularla gelen nesnel izlenimleri düşüncenin soyutlama işleminden geçirerek kavradığı bir genel nesne'dir. Örneğin insan zihni, duyular yoluyle tek tek birçok somut ağaç alglar, Bütün bu algılarını bir soyutlama işleminden geçirir ve bütün ağaçların örneği ve özeti olan bir ağaç kavramı elde eder. Bu, düşüncenin, birbirine benzeyen birçok şeyi tasarım'laması demektir. Bizzat bu tasarım doğada yoktur, ama bu tasarımın meydana gelebilmesi için doğada nesnel ve somut olarak bulunan gerçekler gereklidir. Demek ki bir kavramın meydana gelebilmesi için doğada, en az iki olmak üzere, birden çok somut gerçeklik algılanması gerekir. Soyutlamayla elde edilen kavram, artık bütün bu somutlukların hepsinden bulunan ve hepsini dilegetiren bir genellik'tir. Kavram, bir anlamda, bir doğa ürünü değil, bir düşünce ürünüdür. "Başlangıç nesnenin kendisi'dir, insanlar bununla başlar. Ama gerçek, başlangıçta değildir, onun sonundadır, bu sürüp gidiştedir". Kavram dış gerçeklikten -eşdeyişle doğadan- çıkarılır, ama doğru olup olmadığı yeniden dış gerçekliğe -eşdeyişle doğaya- dönerek ve somut örneklerinde denenerek anlaşılır. Metafizik düşünce bu denemeyi yapamadığı içindir ki yanılgılara düşmüştür. Diyalektik düşüncenin metafizik düşünceye üstünlüğü, bu denemeyi sürekli olarak yapması ve elde ettiği kavramların gerçekliğini doğa ölçütünden geçirmesidir. Düşünce ürünü olan kavram doğadaki gerçeklikle daima bağımlı bir halde tutulmazsa gerçeklikten kopar ve kendi kenidin geliştirerek hayal âlemlerine doğru havalanır, bundan da zorunlu olarak hiç bir gerçekliği bulunmayan birtakım metafizik uydurmalar elde edilir. Düşüncenin dehası, gerçeklikten kopmuş masallar uydurmakla değil, örneğin erkenin korunması yasası gibi gerçeklikle bağımlı ve gerçeklikte her an denenebilen genel yasalar elde etmekle belirir. Bu genel yasalar doğrudan doğruya doğadan algılanamazlar, ama milyonlarca doğasal deney ve gözlemin sonucudurlar; bunları o milyonlarca deney ve gözlemden çıkarabilmek için insan düşüncesinin deha çizgisindeki kavrama yeteneği gereklidir, uydurma yeteneği değil. Kavramlar, nesnel gerçekliğin insan zihnindeki yansısı olmakla, tıpkmı nesnel gerçeklik gibi değişir ve sürekli olarak gelişirler. Bu yüzdendir ki, hiç bir zaman saltık, her zaman ve her yerde geçerli kavramlar olamaz. Kavramlara saltık anlamlar vermek, onları değişmez ve gelişmez saymak metafizik düşüncenin büyük yanılgısıdır. Kavram deyimi, nesnel gerçekliğin yansısından doğan ussal ürünleri dilegetirir ve usun nesnel gerçeklikten edindiği nesnenin bilgisi (Os. Vukuf, Fr., İng. Notion, Al. Gedanke, İt. Nozione) deyimiyle karıştırılmamalıdır. Kavram, nesnenin bilgisinden elde edilir ama nesnenin bilgisi değildir. Kavramlar, var olan nesnelerin bilgisinden soyutlanarak henüz varlaşmamış bulunan nesneler için de meydana getirilebilir. Örneğin Marksçı terminolojideki kamulculuk kavramı böyledir. Gene örneğin kimya bilgini Mendeleev kimyasal elemanları atom dizisi sayılarına göre sıralanmış ve henüz bilinmeyen ama diziye göre varlıkları kesin bulunan elemanların adlarını koymuştu, bu elemanlar birkaç yıl sonra bulunarak Mendeleev'in buluşu doğrulandı. bkz. Anlam, Soyut, Genel Kavramlar, Ulam.
 Fəlsəfə Sözlüğü

Kavramcılık.

 (Fəlsəfə Sözlüğü) :
(Os. Mefhumiyye, Fr. Conceptualisme, Al. Conceptualismus, İng. Conceptualism, İt. Concettualismo). Tümelleri usun ürünü sayan Abaelardus'un öğretisi... Ortaçağ, tümelleri (Os. Küllîler, Fr. Les universeaux) gerçek varlıklar sayan gerçekçilerle (Os. Hakîkiyyûn, Fr. Realistes) gerçek saymayan ve birer addan ibaret bulan adcıların (Os. İsmiyyun, Fr. Nominalistes) kavgası, pek önemli bir kavgadır. Dinler, tümeller üstüne kurulmuş olduğu için adcıların savı kiliseyi temellerinden sarsıyordu. Başta Tanrı olmak üzere bütün dinsel gerçekler birer soyut tümeldi. Tümeller gerçek sayılmazsa Tanrı da gerçekliğini yitirirdi. Bu yüzden, ortaçağın aydın bilgini Petrus Abaelardus (1079-1142), kavramcılığı ortaya atarak her iki düşünceyi uzlaştırmaya çalıştı. Abaelardus, tümelleri, ne Champeau'lu Guillaume gibi bağımsız bir varlık sayıyor ve ne de Compiegne'li Roscelin gibi birer addan ibaret buluyordu. Abaelardus'a göre tümeller, ne ruhta ne de ruhun dışında hiç bir gerçeklik taşıyamazlardı. Bunların gerçekliklerini savunmak kadar gerçek olmadıklarını ileri sürmek de yersizdi. Çünkü tümeller, usun ürünü olan kavramlardan başka bir şey değildiler. Abaelardus, gerçekte, tümelleri bilimsel yerlerine oturtuyordu ama arabuluculuk görevini yerine getirdiğini sanırken her uslu adamın yapması gerektiğini yaparak adcılara katılıyordu. Tümeller, birer düşünce varlıklarıydı ve düşüncenin dışında hiç bir gerçeklikleri olamazdı. Ne kadın ne erkek, ne uzun ne kısa, ne sıska ne şişman olmayan bir insan ancak kavram olarak düşünülebilirdi ama gerçek olamazdı. bkz. Kavram, Adcılık, Gerçekçilik.
 Avtomobil Sənaye Sözlüğü

KAVRAMA DİŞLİSİ

 (Avtomobil Sənaye Sözlüğü) :
Üzerinde, kavrama balatalı diskinin geçmesi için açılmış kama oluklarından başka, uç tarafında vites kutusu grup dişlilerini çeviren dişlinin bulunduğu mildir.
Çox Axtarılan Sözlər Turkish - French Dict. ılık (180309k) Turkish - Germany Dict. çüş (94973k) Turkish - French Dict. açık (78081k) Turkish - Turkish Dict. İNDÎ (70107k) Turkish - French Dict. ırmak (67806k) Kurdish - Turkish Dict. naşî (55909k) Turkish - French Dict. çatı (55597k) Turkish - Turkish Dict. HÂDİS (54956k) Turkish - French Dict. balık (53015k) Turkish - Germany Dict. ılım (51515k) Turkish - Germany Dict. hasır (51096k) Kurdish - Turkish Dict. rêsî (50945k)