MİZAC
SU-İ MİZÂC
(Ottoman - Dictionnaire turc) :
Sıhhat bozukluğu, huy fenalığı.
TÜNDMİZAC
(Ottoman - Dictionnaire turc) :
f. Sert huylu.
Mizaç.
(Dictionnaire philosophique) :
(Os. Mizaç, huy, Fr., Al., İng. Temperament, İt. Temperamento). Kişiye özgü ruhsal tutum... Kişilik'in en önemli niteliklerinden biri olan mizaç, dilimizde yaradılış deyimiyle de dilegetirilir. Mizaç, kişinin yaradılışıyle ilgili bir belirimdir ve soyaçekimle gelen sinir sisteminin özelliği ya da iç salgı bezlerinin az ve çok çalışması gibi fizyolojisel yetilerle oluşur. Kişinin ahlâksal tutum'unu dilegetiren ıra (karakter) deyiminden ayrılmalıdır. Antik çağ Yunanlıları insanları mizaç'ları bakımından dört tipe ayırırlardı: Kanlı (Os. Demevî, Fr. Le sanguin), öfkeli (Os. Safravî, Fr. Le bilieux), içekapanık (Os. Sevdavî, Fr. Le melancoli-ue). Bu ayrım, Yunanlı hekim Galenos'un insanı meydana getirdiklerini varsaydığı dört suyuk (Os. Ahlâk-ı erbaa, Fr. Les quatre hemeure) kuramına dayanır. Sokrates ve Aristoteles, bu kuramdan, çeşitli mizaç'lara göre değişen çeşitli ahlâk'lar bulunduğu sonucun çıkarmışlardır. Antik çağda mizacın en iyi tanımını Parmenides yapmış ve "mizaç, düşüncenin niteliğini belirleyen örgenliğin niteliğidir" demiştir. Alman düşünürü Immanuel Kant Yunanlıların dört mizaç ayrımını belinsemiştir. bkz. Kişilik, İnsan, Ruhbilim.
MİZÂC
(Glossaire islamique) :
Huy, tabîat, bir kimsenin yaratılıştan gelen özelliklerinin hepsi. (Bkz. Huy)Gadaba gelen (kızan, öfkelenen) insan, aklın kontrolünden çıkmış olduğundan; bu kimsedebasîret (kalb gözü, derin ve ince anlayış), düşünce, irâde (kendine hâkim olma) ve fikir diye birşey kalmaz. Nice insanlar var ki, yaratılış îtibâriyle çabuk kız arlar. Hattâ, yüzünden gadab(kızgınlık) akar. Kalbin harâret mizâcı da buna yardımcı olur. Zîrâ gadab, ateştendir. Nitekim,Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: "Mizâcın burûdeti (soğukluğu);gadabı (kızgınlığı) söndürür ve şehveti kırar. (İmâm-ı Gazâlî)
mizacen
(Turc - Anglais Dictionnaire) :
by temperament, by nature.