İlgi.

Risultati per "İlgi."

Dizionario filosofico

Bilgi.

 (Dizionario filosofico) :
(Os. Malûmat, Fr. Connaissance, Al. Erkenntniss, İng. Cognition, İt. Cognizione). Varlıkla çevresi (süjeyle obje) arasındaki ilişki. Bilgi; bilenle (süje) bilineni (obje) gerektirir, bu iki uç arasındaik ilişkidir (Os. Münasebet, Fr. Relation). Her bilimin amacı kendi alanında bilgi edinmektir, ama hiç bir bilim bilenle bilinen arasındaki bğlantının nasıl kurulduğunu incelemez. Bilen, bilinen ve aralarındaki bağlantıyı inceleyen bilim bilgi kuramıdır (epistemoloji ve gnoseoloji). Bilinen-bağlantıbilen alanının incelenmesi felsefede çeşitli öğretiler doğurmuştur.1. Bilginin mümkün olmadığını ileri süren öğretiler: Felsefenin ilk adı bilgelik ve antik çağ Yunan felsefesinin ayırıcı niteliği bilgelik felsefesi olduğu halde ilk felsefeciler genellikle bilginin mümkün bulunmadığını savunmuşlardır. Bilgici (sofist) Protagoras'ın (İ.Ö. 485-411) ünlü sözü, İnsan her şeyin ölçüsüdür, her insanın ancak kendisine göre bir bilgisi bulunabileceğini ve genel bir bilgi olamayacağını anlatmaktadır. Protagoras'a göre bilgilerimiz duyularımızdan gelir, duyularsa kişilere göre değişmektedir. Sokrates (İ.Ö. 468-400) de ünlü sözü, Bir şey biliyorsam hiç bir şey bilmediğimdir, derken fizik alanında bilginin mümkün olmadığını, kesin bilginin ancak töresel alanda mümkün olabileceğini ileri sürüyor. Sokrates-Platon öğretisini sürdüren Akademi okulunun yöneticilerinden Arkesiaos (İ.Ö. 316-241) ustasının bu sözünü, Hiç bir şey bilmedğimi de kesin olarak bilmiyorum sözüyle daha da güçlendiriyor. Yunan üşphecileri (septisizm) de bu kanıdadırlar. İlk şüpheci Pyrrhon (İ.Ö. 365-275), öğrencisi Timon (İ.Ö. 320-230) ve Knossos'lu Enesidemos'un (İ.Ö. I. yüzyılda yaşadığı sanılıyor) ileri sürdüklerine göre nedensellik (Os. İlliyet, Fr. Causalite) düşüncesi saçmadır. Nedensellik saçma olduğuna göre oluş da olamaz, öyleyse salt ve kesin bir bilgi mümkün değildir. Bilinemezcilik (agnostisizm) genel adı altında toplanan Kant idealizmi, Comte pozitivizmi, Spencer evrimciliği, Sartre ve Camus egzistansiyalizmi de gerçeğin insana yabancı olduğu ve hiç bir zaman bilinemeyeceği kanısındadırlar.2. Bilginin mümkün olduğunu ileri süren öğretiler: Bilginin mümkün olduğunu ileri süren öğretiler genellikle maddecilik ve ruhçuluk adları altında ikiye ayrılırlar. Maddeci anlayış (materyalizm) bilgiyi maddede, ruhçu anlayış (spritüalizm) bilgiyi ruhta temellendirir. Bunların arasında bilginin her iki alanda da bulunduğunu ileri sürenler (düalizm) olduğu gibi, her iki alanı birleştirip aynılaştıranlar (monizm) da vardır. Alman idealizminin son düşünürü Ludwig Feuerbach (1804-1872) da madrdeden yola çıkıp ruha varmaktadır. Madde ve ruh sorunu, antik çağ Yunan düşüncesinde varlık ve yokluk sorunu olarak ortaya atılmış ve tartışılmıştır. Herakleitos'a (İ.Ö. 540-475) göre, varlık ve yokluk aynı şeydir, eğer bunlar aynı şey olmasalardı değişerek birbirleri olamazlardı. Parmenides'e (İ.Ö. 539-469) göre gerçek yularımızın aldatısıdır ve gerçek olan değişmezliktir. Protagoras'a (İ.Ö. 485-411) göre, varlıın mı yokluktan, ya da yokluğun mu varlıktan çıktığını araştırmak boşunadır, duyularımızın dışında başkaca bir bilgi olamayacağı için bunların her ikisi de gerçek değildir ve kuruntudur. Anaksagoras'a (İ.Ö. 500-428) göre her ikisi de gerçektir, yokluk varlığın dışındadır ve sonsuza kadar ondan ayrı kalacaktır. Leukippos'a (İ.Ö. 450 yılları) göre varlık kadar yokluk da vardır, yokluk varlığın zorunlu koşuludur... Bilginin mümkün olduğunu ileri süren öğretiler, bilginin nasıl elde edileceği konusunda da iki bölüme ayrılırlar. Usçular (rasyonalizm) genel adı altında toplananlar bilginin doğuştan beri insan usunda var olduğunu, duyumcular (sansüalizm) genel adı altında toplananlar bilginin duyularımızla eldeedileceğini savunurlar. Kant'ın usçuluğu her iki anlayışı birleştirir ve bilginin, duyularla algılanan duyumların ussal kalıplar içinde biçimlenmesinden oluştuğunu ileri sürer. Bu alanda usçuluk, deneyselcilik, bilgilerin ancak deney ve gözlemlerle elde edilebileceğini savunmaktadır. Görgücülük (ampirizm) de deneyselciliğin özel biçimidir, önselci (apriorizm) bir anlayışla görgülerle yetinir ve böylelikle sonsalcı (aposteriorizm) anlayıştan ayrılır... Bilgi, bilenle bilinen arasında bir bağlantı olduğuna göre, bu bağlantıyı kuran anlıksal aktlar şunlardır: Algılama aktı, düşünme aktı, anlama aktı, açıklama aktı... Diyalektik özdekçilik bilgiyi "doğanın insan tarfından yansıtılması" olarak tanımlar. Oysa bu, aynanın doğayı yansıtması gibi basit bir fiziksel yansıtma değildir, birtakım karmaşık ansal işlevleri gerektiren bilinçsel bir yansıtmadır. Bilgi, nesnenin kendisinden başlar. Duyularla algılanır. İnsan bilincinde çeşitli soyutlamalara ve bireşimlere uğrar. Kavramlaşır, ulamlaşır, yasalaşır. Sonra yeniden doğaya, nesneye döner ve kendini pratikle denetler, doğrular. İnsan bilincinde kavramlaşan, ulamlaşan, yasalaşan yansı yeniden doğaya dönerek pratikle doğrulanmadıkça bilgi olmaz. Bilgi, somuttan gelir, soyuttan geçer ve yeniden somutta gerçekleşir. Daha açık bir deyişle, bilmek demek, herhangi bir şeyi somut bütünlüğünde bilmek demektir. Soyutlama, bilmek için bir araçtan başka bir şey değildir ve bütünü parçalarında da tanımak için yapılır. Duyulur veriler sınırlıdır. Örneğin, duyular ışığın saniyede üç yüz bin kilometre hızla koştuğunu bildirmezler, bunu biz düşüncemizle tasarlarız. Ama bu, bilginin ancak soyut düşüncemizde ve tasarımlarımızda olduğunu anlamına gelmez. Çünkü soyut düşüncemizin tasarımlarını hem duyularla algıladığımız nesnelerden esinlemiş, hem de yaptığımız aletlerle bu tasarımımızı nesnel dünyaya aktararak pratikle doğrulamışızdır. Bu doğrulamayı gerçekleştirememiş olsaydık, ışığın tasarladığımız hızı bilgi değil, bir boş söz olurdu. Nitekim nesnel dünyada insanın tasarımını aşan gerçeklikler de vardır. Örneğin, mezonlar gibi kimi elemanter zerrelerin varlık süreleri saniyenin yüz milyonda biri kadar tahmin edilmektedir ki hiç bir insan bu niceliği tasarlayamaz. İnsanın pratik eylemi olan bilimler bu duyu dışı ve tasarım dışı olgulardan eylemsel sonuçlar çıkarırlar (eş deyişle bu olguyu pratikte gördükleri ieçin varlığını gerçek sayarlar) ve onları pratikte kullanırlar (eş deyişle pratikle doğrularlar). Bilgi, her zaman tamlığın doğrultusunda ilerleyen eksik ve tamamlanmamış bir süreçtir, her zaman da böyle kalacaktır. Çünkü değişme sürekli ve sonsuzdur, bilgi de sürekli ve sonsuz olarak gelişecektir. Ama bu, hiç bir zaman tam (kesin, bitmiş, saltık) bilgiye erişilemeycektir anlamına gelmez. Çünkü her eksik bilgi tamlığını, eş deyişle bir bağıntılı (metafizik anlamda göreli) bilgi saltıklığını içerir. Tamlık eksikliğin, saltıklık bağıntılığın içindedir. İlk bakışta, çelişik gibi görünen bu gerçek, pek yalın ve kolaylıkla anlaşılabilecek bir gerçektir. Örneğin ışık konusunda dalga kuramı, XX. yüzyılın başlarında ışığın aynı zamanda zerreli oluşunun anlaşılması üzerine, yetersizliğinden ötürü bırakıldı. Ne var ki, bu bağıntılı ve eksik bilgi, bırakılıncaya kadar işe yaramış ve birçok bilimsel gerçeklerin meydana çıkarılmasını sağlamıştı. Çünkü kendi saltıklığını (eş deyişle doğru yanını) da içermekteydi. Bunun gibi evrenin ilk yapısını (arkhe'yi) araştıran ilk düşünceler bunu sırasıyle su, hava, ateş vb. özdeklerinde görmüşlerdi. Zamanla birbirlerine yerlerini bırakan bütün bu eksik ve bağıntılı bilgiler evrenin özdeksel bir yapısı bulunduğu tam ve saltık bilgisini taşımaktadırlar. Saltık bilgi, bağıntılı bilgilerin bu süregiden içeriğidir. Özet olarak bilgi, insandan bağımsız olmadığı gibi bireysel bir olgu da değildir, insanın toplumsal uğraşının ürünüdür. Yüzyıllar boyunca toplumsal işleniş ve ayıklanışlarla meydana gelir. İnsanın hayvana üstünlüklerinden bir başlıcası da, yüzyılların toplumsal mirası olan bilgisini çocuğuna aktarabilmesidir. bkz. Bilgelik, Bilgecilik, Bilgi Kuramı, Bilinemezcilik, Gerçek, Bilmesinlercilik, Bilim.
 Dizionario filosofico

Edilgi.

 (Dizionario filosofico) :
(Os. İnfial, Fr., İng. Passione). Bir etki sonunda meydana gelen değişiklik... Etki terimi karşılğında kullanılır. Antik çağ Yunan düşünürü Aristoteles bu terimi bir şeyin başka bir şeyden etkilenmesi anlamında kullanmıştır. Aristoteles'e göre dövülme, kırılma, vurulma vb. gbi durumlar edilgi'dir. Bu terim, etkenin yaptığı iş'le etkilenenin uğradığı iş'i birleştirir; çünkü iki yarı iş gibi görünen bu iş, gerçekte iki yarı yönden bakılan ynı iş'tir. Bu halde, edilgi'dir. Bu terim, etkenin yaptığı iş'le etkilenenin uğradığı iş'i birleştirir; çünkü iki yarı iş gibi görünen bu iş, gerçekte iki yarı yönden bakılan aynı iş'tir. Bu halde, edilgi terimi etki terimiyle, belli bir anlamda, anlamdaştır. Des cartes ve Spinoza edilgi terimini duygulanım anlamında kullanmışlardır: "Duygulanım deyince tenin gücünü artıran ya da azaltan, onu tamamlayan ya da baskıya koyan tenin duygulanımlarını anlıyorum. aynı zamanda ben, bu terimle, duygulanımların düşüncelirini de anlıyorum. Nitekim bu duygulanımlardan birinin nedeni olduğumuz zaman, duygulanım terimiyle bin etki'yi ve karşıt durumu olan edilgi'yi anlıyorum"(Spinoza, Etbica, III, 3). bkz. Etki, Etkin ve Edilgin.
 Dizionario filosofico

Göreli bilgi.

 (Dizionario filosofico) :
bkz. Bilgi.
 Dizionario filosofico

İlgi.

 (Dizionario filosofico) :
(Os. Alâka, Fr. Affinite, Al. Affinitaet, İng. Affinity, İt. Affinita). Bağımlılık... İteleme (Os. Kuvve-i dâfia, Fr. Repulsion) deyimi karşıtıdır. kimya terimi olarak öğelerin birbirleriyle birleşme eğilimlerini dilegetirir. bkz. İlişki.
 Dizionario filosofico

Kuram ve Kılgı.

 (Dizionario filosofico) :
(Os. Nazariyye ve ameliyye, Fr. Theorie et pratique, Al. Theorie und praxis, İng. Theory and practice). İnsan uğraşının bilinçli ve eylemsel yanları... Bilgi sürecinde kuram (teori) ve kılgı (pratik), insan çabasının birbirleriyle sıkıca bağımlı olan ve birinin yokluğu öbürünün de yokluğunu gerektiren bilinçsel ve eylemsel iki yanıdır. Kuram düşünce alanındaki bilgi, kılgı eylem alanıdaki bilgidir. İnsan doğasal ve toplumsal gerçekler üstünde düşünerek onları genelleştirir ve bu genelleşmiş bilgisini doğaya ve topluma uygulayarak onları değiştiririr. Böylelikle değişmiş olan doğa ve toplum yeniden insan düşüncesinde yansır ve genelleşir, sonra yeniden doğaya ve topluma uygulanır ve onları yeni değişikliklere uğratır. böylece, kuram ve kılgı, sürekli olarak birbirlerini oluştururlar. Ne kuram kılgıdan bağımsız bir bilgi, ne de kılgı kuramdan bağımsız bir bilgi olabilir. Bir diyalektik ustası şöyle der: "Düşüncenin gerçekleşmeye yönelmesi yetmez, gerçekleşme de düşünceye yükselmelidir". İnsanlığın bilgi süreci, kuramla kılgının sürekli olarak birbirlerine dönüşmeleriyle gelişir. Bilme, bilineni bilinçte geliştirme ve bilinçte gelişmiş olanı uygulama sürecinde temel, kılgıdır. Çünkü kılgıdan elde edilen bilgi gene kılgı için kuramlaşır. Kuramın ölçütü de kılgıdır. Kuram; deneyler, gözlemler, ölçmeler, tartmalarla kılgısal olarak doğrulanır ya da yanlışlanır. Doğrulama ya da yanlışlama, kimi yerde gerekli koşulların sağlanamaması yüzünden gecikebilir. Bu halde kuram, bir varsayım olarak kalır ve düşünce kılgıyla doğrulanabilmek için gerekli koşulları sağlamaya yönelir. Sılgı da, nesnel gerçeklik ve ondan yansıyan kuram gibi, her an değişen bir süreçtir. böyle olduğu için de kuramın ölçütü olan kılgı, gelişen sürecin son aşamasındaki öncü kılgıdır. bkz. Varsayım, Praksis, Bilgi, Bilinç, Bilgi Kuramı, Eytişimsel Özdekçilik.
Ricerche per parole chiave Turkish - French Dict. ılık (177575k) Turkish - Germany Dict. çüş (94711k) Turkish - French Dict. açık (77647k) Turkish - Turkish Dict. İNDÎ (69862k) Turkish - French Dict. ırmak (66822k) Kurdish - Turkish Dict. naşî (55518k) Turkish - French Dict. çatı (55450k) Turkish - Turkish Dict. HÂDİS (54557k) Turkish - French Dict. balık (52763k) Turkish - Germany Dict. ılım (50979k) Turkish - Germany Dict. hasır (50879k) Kurdish - Turkish Dict. rêsî (50502k)