Uygulayıcılık.


"Uygulayıcılık." Kelimesi için arama sonuçları

Fəlsəfə Sözlüğü

Uygulayıcılık.

(Fəlsəfə Sözlüğü) :
(Os. Fiiliyye, Fr. Pragmatisme, Al. Pragmatismus, İng. Pragmatism, İt. Pragmatismo). Bilinemezcilik temeline dayan ve ancak insana yararlı olarak uygulananabileni gerçek sayan Peirce ve James'in öğretisi... Amerikan mantıkçısı Charles Peirce'in (1839-1914) temellerini atıp, Amerikan psokoloğu William James'in (1842-1910) geliştirdiği ve ortaya çıkardığı uygulayıcılık (pragmatizm), Alman düşünürü Immanuel Kant'ın (1724-1804) bilinemezciliğine (agnostisizm) ve İngiliz düşünürü John Stuart Mill'in (1806-1773) yararcılığına (ütilitarizm) dayanan metafizik bir öğretidir. James'e göre, "İnsanın evrendeki durumu kedinin kitaplıktaki durumu gibidir, görür ve dinler, ama hiç bir şey anlayamaz". Öyleyse insan için tek gerçeklik, uygulama alanında işine yarayan gerçekliktir. Hıristiyanlık dini de pek işe yarar bulunduğu, insanı ölüm korkusundan kurtardığı ve kötülüklerin Tanrısal düzeyde nasıl olsa yok olacağını vaat ederek birtakım yersiz kuşkulardan koruduğu için geçerlidir. İnsan, hiç bir şey anlamaksızın içinde bulunduğu ve duyusal tutkularla kavrulduğu bu dünyada çıkarına bakmalıdır. Pragmacılığa göre her düşünce, yaşayışımız için elverişli olduğu sürece doğrudur. Doğru sözcüğü doğrulama sürecini harekete getiren bir düşüncenin, yarar sözcüğü de onun deneyde tamamlanan görevinin adıdır. Doğru düşünceler yararlı olmadıkça değer belirten bir ad kazanamazlar. Bu bakımdan, pragmacılara göre kuramla olgu, soyut düşünceyle işe yarar pratik arasındaki bu birleşme ölçüsüz derecede bereketlidir. Sonsuz derecede yararlı ya da sonsuz derecede zararlı bir gerçeklikler dünyasında yaşamaktayız. Bu bakımdan doğru düşünce bizler için önemlidir. Doğru düşüncenin pratik değeri, bu düşünceye karşılık olan nesnelerin pratik değerinden çıkmaktadır. Nesneler her zaman pratik bir değer sağlamazlar. Bir ormanda yolunuzu şaşırdınız zaman bir keçi yolunu görünce iyi yiyecekler dolu bir ev düşünürsünüz ama o keçi yolunun sonunda içi boş bir ev bulursanız düşüncenizin doğru olmadığını anlarsınız... Pragmacılar dünyanın nesnel gerçekliğine gözlerini kapamışlardır. Gerçek, kendi yararımıza göre belirmekle, özneldir. Bu bakımdan pagmacılık tekbenciliğe (solipsizm) varmaktadır. Her şey ben'im ve her şey benim içindir. Bu kanıysa pek açık olarak saçma bir kanıdır. Bilinemezci yönleri de bilgiyi yadsımakla eylemsel uygulamayı köksüz bırakmaktadır. Uygulama, bilgisizliği değil, tam tersine bilgiyi gerektirir. İnsan eylemi etkili olabilmek için nesnel yasaların bilgisine dayanmak zorundadır. Bundan başka gerçeği yararlılıkta bulan pragmatizm, her türlü zorbalığın savunucusudur. Bilgiye sırt çevirmekle bilime de karşı çıkan pragmacılık, düşünsel ve uygusal eylemi günlük çıkarlara bağlamakla pek basit bir gelip geçicilik öğretisidir... Amerikan psikoloğu John Dewey'in (1859-1952) aletçiliği (enstümantalizm) de belli bir durumda en elverişli davranış biçimini araştıran pragmacı bir denemedir.