İBN HALDUN
İBN HALDUN
(Dictionnaire des sciences économiques) :
(1332-1406) Mukaddime adlı baş eseriyle, din dışı ilk tarih felsefelerinden birini geliştiren en büyük Arap tarihçi. Toplum yapısını ve toplumsal değişmeyi konu alan yeni bir bilim geliştirerek bunu kültür bilimi (ilmü umran) olarak adlandırmıştır. Müslüman Kuzey Afrikanın çok kapsamlı bir tarihlini de kaleme almıştır.Mukaddime adlı eserinde öncelikle tarihi doğa bilimleriyle karşılaştırarak tarihinde evrensel neden-sonuç ilişkileri içinde işlediğini kanıtlamaya çalışır. Bu amaçla, tarih kaynaklarının eleştirisi ile olayların nedenlerinin çözümlenmesini birbirinden ayırır. Ona göre tarih, temel gereksinimlerin üretimi ile bilim ve sanatları açıklamalı, yalnızca olgularla değil, onların gerçekleşmesini sağlayan koşullarla da ilgilenmelidir.İbn Haldun insan toplumlarının değişmesini belirleyen temel düzenlilikleri şöyle sırılar: Bilimler ve sanatlar insanı hayvanlardan ayıran niteliklerdir, birlikte oturma gereksinimenden devlet, peygamberlik ve hükümdarlık doğar, teknik veözgür sanatlar temel gereksinmelerin paylaştırılması zorunluluğunun ürünüdür, toplumda bağlılığın (asabiyyet) kaçınılmaz sonucu işbirliğidir.Coğrafi ortamın da toplumların yaşamı üzerinde etkisi vardır ve uygarlıklar ılımlı iklimlerde kurulur, ancak bu iklimlerde kurulan uygarlıklar düzenli ve çevreye uyumlu olur. İbn Halduna göre insan, alışkanlıklarının ve kazandıklarının ürünüdür. Alışkanlıklar, insan doğasını değiştirir.İbn Haldunun baº yapiti öncleri çok yanki uyandirmadi. Ancak öğrencilerini çok etkiledi. Nitekim bu öğrencilerden Makrizi, döneminde aşırı ölçülere varan enflasyonu öğretmenine yaraşır bir derinlikte çözümledi.